आयुष्मान भारत योजना म्हणजेच प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PMJAY) ही भारत सरकारद्वारे सुरु केलेली एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. गरीब आणि ग्रामीण कुटुंबांना आरोग्य सुविधांचा लाभ देण्यासाठी तसेच शहरी गरीबांना सहाय्य करण्यासाठी ही योजना उपयुक्त ठरली आहे. या योजनेत ज्येष्ठ नागरिकांच्या आरोग्य विमा योजनेंतर्गत ग्रामीण आणि शहरी गरीब कुटुंबांसाठी लाभ प्रदान करण्यात येतो.
Advertising
प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PMJAY) म्हणजे काय?
प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना, ज्याला आयुष्मान भारत योजना म्हणूनही ओळखले जाते, ही जगातील सर्वात मोठी आरोग्य योजना आहे. गरीब लोकांना चांगल्या आरोग्य सुविधा देण्यासाठी दरवर्षी ५ लाख रुपयांच्या औषध उपचार विमा कवचासह गरीब कुटुंबांसाठी ही योजना तयार केली आहे. या योजनेअंतर्गत दुसऱ्या आणि तिसऱ्या स्तरावरील रुग्णालयात दाखल होण्याचा खर्च कव्हर केला जातो.
भारतातील गरीब व दुर्बल १२ कोटींहून अधिक कुटुंबांना लाभ देण्यासाठी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना सुरु केली आहे. या योजनेत कुटुंबातील सदस्यांची संख्या किंवा वयोमर्यादा असणार नाही; प्रत्येक पात्र कुटुंबाला विमा संरक्षण दिले जाईल. साधारणतः १,९४९ विविध प्रकारच्या उपचारांचा खर्च, त्यात डोक्याचे किंवा गुडघ्यांचे ऑपरेशन यासारख्या महत्त्वपूर्ण उपचारांचा समावेश आहे. या योजनेत संपूर्ण उपचार आणि त्यानंतर देखरेखीचा खर्च देखील समाविष्ट आहे, ज्यामुळे रुग्णाचे संपूर्ण पुनर्वसन शक्य होते.
PMJAY अंतर्गत रुग्णालयात दाखल होणे, उपचार घेणे आणि आवश्यक औषधे घेणे हे सर्व काही सरकारी तसेच नेटवर्क असलेल्या खासगी रुग्णालयांमध्ये कागदपत्रांची गरज न लागता आणि कोणत्याही खर्चाशिवाय होऊ शकते. दुसऱ्या व तिसऱ्या स्तरावरील उपचारांदरम्यान होणारा रुग्णालयीन खर्च, पूर्व-रुग्णालयीन खर्च, औषधोपचार खर्च आणि उपचारानंतरचा खर्च कव्हर केला जातो.
आयुष्मान भारत योजनेच्या वैशिष्ट्ये
प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना (PMJAY) ही कमी मध्यमवर्गीय कुटुंबांसाठी जीवनदायी ठरली आहे. खालील काही प्रमुख वैशिष्ट्ये आहेत:
प्रत्येक कुटुंबाला ५ लाख रुपयांचे वार्षिक संरक्षण: आयुष्मान भारत योजनेअंतर्गत प्रत्येक पात्र कुटुंबाला दरवर्षी ५ लाख रुपयांचा विमा कवच दिला जातो, ज्यामुळे त्या कुटुंबाला उपचाराचा खर्च उचलता येतो.
गरीब कुटुंबांसाठी विशेष योजना: या योजनेचा लाभ खासगरी ग्रामीण आणि शहरी गरीब कुटुंबांना मिळतो. यामध्ये इंटरनेट किंवा ऑनलाइन आरोग्य योजनेसाठी अडथळे असणाऱ्या कुटुंबांचा समावेश आहे.
कॅशलेस उपचार सेवा: PMJAY अंतर्गत कोणत्याही सरकारी किंवा नेटवर्क असलेल्या खासगी रुग्णालयात पात्र लाभार्थ्यांना कोणताही खर्च न करता उपचार घेता येतो.
प्रवास खर्चाचा परतावा: उपचारासाठी रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वी व नंतरचा प्रवास खर्च PMJAY योजना अंतर्गत कव्हर केला जातो, जेणेकरून लाभार्थ्यांना प्रवासासाठी अतिरिक्त खर्च करावा लागू नये.
आयुष्मान कार्डसाठी अर्ज प्रक्रिया
आयुष्मान कार्डसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया अत्यंत सोपी आणि सुलभ आहे. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालीलप्रमाणे प्रक्रिया पूर्ण करावी लागते:
पात्रता तपासा: सर्वप्रथम, पात्रता तपासणे महत्त्वाचे आहे. आयुष्मान भारत योजनेत सामील होण्यासाठी तुम्ही किंवा तुमचा कुटुंब आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल असावा. या योजनेसाठी लाभार्थ्यांना पात्रता निकष पूर्ण करावे लागतात, ज्यामध्ये वयोमर्यादा किंवा कुटुंबातील सदस्यांची संख्या मर्यादित नसते.
आरोग्य खात्याची वेबसाइट किंवा मोबाइल अॅप: आपली पात्रता तपासल्यानंतर, प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी अधिकृत वेबसाइट (https://pmjay.gov.in) किंवा आरोग्य खात्याचे अधिकृत मोबाइल अॅप डाउनलोड करावे.
तपशील भरा: वेबसाइट किंवा अॅपवर जाताच, आपण आपली वैयक्तिक माहिती जसे की आधार कार्ड क्रमांक, संपर्क तपशील, आणि पत्ता यासारख्या माहितीची पूर्तता करावी.
आवश्यक कागदपत्रे जोडावी: आधार कार्ड, निवास प्रमाणपत्र, आणि कुटुंबाचे ओळखपत्र यासारखी कागदपत्रे अपलोड करावीत.
पडताळणी प्रक्रिया: कागदपत्रांची पडताळणी झाल्यानंतर, संबंधित अधिकारी पात्रतेसाठी तपासणी करतील आणि आपल्याला लवकरच मंजुरी मिळेल.
आयुष्मान कार्ड मिळवा: अर्ज मंजूर झाल्यानंतर, आपण आपले आयुष्मान कार्ड डाउनलोड करू शकता किंवा ते संबंधित केंद्रातून मिळवू शकता.
आयुष्मान भारत योजनेअंतर्गत लाभ
संपूर्ण कुटुंबासाठी संरक्षण: ही योजना संपूर्ण कुटुंबासाठी वैध आहे. त्यामुळे कुटुंबातील प्रत्येक सदस्याला आवश्यकतेनुसार आरोग्य सुविधा मिळू शकतात.
लवकर इलाजाची संधी: योजनेअंतर्गत विविध आजारांसाठी वेगवेगळे उपचार आणि ऑपरेशन्स कव्हर केले जातात.
रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वी आणि नंतरचा खर्च: रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वी आणि उपचारानंतरच्या देखभालीचा खर्च देखील कव्हर केला जातो.
औषधोपचाराचा खर्च: उपचारादरम्यान लागणाऱ्या औषधोपचाराचा खर्चही या योजनेअंतर्गत कव्हर केला जातो.
आयुष्मान भारत योजनेचे लाभ
आयुष्मान भारत योजना, भारत सरकारच्या सर्वात महत्त्वपूर्ण योजनांपैकी एक आहे, जी गरीब व आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल कुटुंबांना आरोग्य विमा सुविधा उपलब्ध करून देते. या योजनेमुळे भारतातील सुमारे ४०% लोकसंख्येला, विशेषतः आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घरांतील सदस्यांना आरोग्य सुरक्षा मिळते. या योजनेअंतर्गत कोणत्या आरोग्य सेवांचा आणि सुविधांचा लाभ मिळतो, ते खालीलप्रमाणे आहे:
मुफ्त उपचार सेवा: आयुष्मान भारत योजनेअंतर्गत PMJAYच्या माध्यमातून भारतभरात रुग्णालयात दाखल होऊन विविध उपचार घेता येतात. या उपचारांसाठी कोणताही खर्च येत नाही.
२७ वैद्यकीय विशेषतांचा समावेश: आयुष्मान भारत योजनेंतर्गत ऑन्कोलॉजी (कर्करोग), हाडांचे आजार (ऑर्थोपेडिक्स), आपत्कालीन सेवा, मूत्रपिंड संबंधी आजार (युरोलॉजी) आणि अन्य २७ प्रकारच्या विशेष उपचारांचा समावेश आहे. यामुळे विविध वैद्यकीय व शस्त्रक्रियात्मक पॅकेजेस या योजनेंतर्गत उपलब्ध आहेत.
पूर्व-रुग्णालय खर्च कव्हर: रुग्णालयात दाखल होण्यापूर्वीच्या खर्चाचाही समावेश या योजनेत केला जातो. त्यामुळे रुग्णाला पहिल्यापासून खर्चाचा भार सहन करावा लागत नाही.
अनेक शस्त्रक्रियांचा खर्च कव्हर: जर एका वेळी एकापेक्षा अधिक शस्त्रक्रियांची गरज असेल, तर सर्वात उच्च खर्चाचे पॅकेज लागू होईल. दुसऱ्या आणि तिसऱ्या शस्त्रक्रियेसाठी अनुक्रमे ५०% आणि २५% खर्च कव्हर होतो.
कर्करोगासाठी केमोथेरपी कव्हर: आयुष्मान भारत योजनेअंतर्गत विविध ५० प्रकारच्या कर्करोगांच्या उपचारांसाठी केमोथेरपी खर्च कव्हर केला जातो. परंतु, वैद्यकीय आणि शस्त्रक्रियात्मक दोन्ही पॅकेजेस एकाच वेळी वापरता येत नाहीत.
पुनरावृत्ती उपचाराचा समावेश: PMJAY अंतर्गत लाभ घेणाऱ्यांना उपचारानंतर देखील त्यांचे पुढील उपचार कव्हर होतात.
आयुष्मान भारत योजनेअंतर्गत पात्रता निकष
आयुष्मान भारत योजनेसाठी अर्ज करणाऱ्यांनी खालील पात्रता निकष पूर्ण केले पाहिजेत.
ग्रामीण कुटुंबांसाठी पात्रता:
अशा कुटुंबांचा समावेश ज्या कुटुंबातील घराचे छप्पर व भिंतींवर मातीची निर्मिती आहे.
ज्या कुटुंबात १६ ते ५९ वर्षे वयोगटातील कोणताही प्रौढ सदस्य नाही.
कुटुंबात १६ ते ५९ वयोगटातील प्रौढ पुरुष सदस्य नाही.
वेटर्स, रस्त्यावर विक्री करणारे, दुकानातील सहाय्यक, वाहतूक कामगार.
आयुष्मान कार्ड तयार करण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे
आयुष्मान कार्ड तयार करण्यासाठी उमेदवार भारतीय नागरिक असणे आवश्यक आहे. तसेच, खालील कागदपत्रे देखील आवश्यक आहेत:
आधार कार्ड: विद्यमान आधार कार्ड असणे आवश्यक आहे.
रेशन कार्ड: विद्यमान रेशन कार्डची आवश्यकता आहे.
निवासाचा पुरावा: पात्रता तपासण्यासाठी निवासाचा पुरावा आवश्यक आहे.
उत्पन्नाचा पुरावा: नियमांनुसार सध्याचे उत्पन्न पुरावे सादर करणे आवश्यक आहे.
जात प्रमाणपत्र: जर उमेदवार अनुसूचित जाती किंवा अनुसूचित जमातीमधील असेल, तर जात प्रमाणपत्र आवश्यक आहे.
PMJAY योजनेसाठी ऑनलाईन नोंदणी कशी करावी?
PMJAY योजनेसाठी ऑनलाईन अर्ज करणे अत्यंत सोपे आहे. PMJAY योजनेसाठी अर्ज करण्यासाठी खालील मार्गदर्शक तत्वे फॉलो करावीत:
अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या: PMJAY साठी अर्ज करण्यासाठी अधिकृत वेबसाइटवर जा.
पात्रता तपासा: पृष्ठाच्या उजव्या बाजूला ‘Am I Eligible’ नावाचा लिंक दिलेला आहे. त्यावर क्लिक करा.
फोन नंबर व OTP प्रविष्ट करा: आपल्या फोन नंबरसह कॅप्चा कोड आणि OTP प्रविष्ट करा.
तुमच्या कुटुंबाचे नाव तपासा: जर तुमच्या कुटुंबाला आयुष्मान भारत योजनेत समाविष्ट करण्यात आले असेल तर तुमचे नाव शोधा.
तपशील प्रविष्ट करा: नाव, घराचा क्रमांक, रेशन कार्ड क्रमांक आणि राज्य प्रविष्ट करा.
आयुष्मान भारत योजनेसाठी कार्ड कसे मिळवावे?
आयुष्मान कार्डमध्ये एक विशेष कुटुंब ओळख क्रमांक असतो. हा कार्ड PMJAYच्या माध्यमातून प्रत्येक पात्र कुटुंबाला दिला जातो. आयुष्मान कार्ड मिळवण्यासाठी खालील चरणांचा वापर करा:
अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या: आयुष्मान भारत योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर जा.
पासवर्ड तयार करा: आपला ईमेल आयडी वापरून पासवर्ड तयार करा आणि लॉगिन करा.
आधार कार्ड क्रमांक प्रविष्ट करा: आपला आधार कार्ड क्रमांक प्रविष्ट करा.
लाभार्थी पर्यायावर क्लिक करा: ‘Beneficiary’ पर्यायावर क्लिक केल्यावर आपल्याला सहाय्य केंद्रात पाठवले जाईल.
CSC मधील पिन व पासवर्ड प्रविष्ट करा: त्यानंतर CSC पृष्ठावर आपला पिन व पासवर्ड प्रविष्ट करा.
आयुष्मान भारत गोल्डन कार्ड डाउनलोड करा: शेवटी, ‘आयुष्मान भारत गोल्डन कार्ड डाउनलोड’ पर्याय दिसेल.
आयुष्मान भारत योजनेमुळे आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल कुटुंबांना आरोग्य सुरक्षा मिळत आहे, आणि भारतात आरोग्यसेवा अधिक सुलभ व किफायतशीर बनली आहे.
